KAPELA KOŁBIELSKA Z CELESTYNOWA
KRAINY MUZYCZNE: KOŁBIELSKIE
Wydawca: Województwo Mazowieckie i Stowarzyszenie Akademia Łucznica

  Płyta Kapeli Kołbielskiej z Celestynowa, wydana w ramach serii "Krainy muzyczne", realizowanej przez Mazowiecki Szlak Tradycji. Autor i pomysłodawca serii: Mateusz Niwiński.

Współczesna Kołbielszczyzna, to kilkadziesiąt wiosek położonych około 40 kilometrów od Warszawy, w południowo-wschodniej części województwa mazowieckiego, w dorzeczu rzeki Świder, w przeszłości należących do parafii Kołbiel. W połowie XIX wieku Oskar Kolberg zaliczył ten obszar do Mazowsza Leśnego, nie wyodrębniając w żaden sposób okolic Kołbieli z szerokiego kręgu kultury tradycyjnej Mazowsza południowo-wschodniego, ale ten mikroregion znany jest też jako Mazowsze nad Świdrem. Ta nazwa promowana była przez etnografkę i choreografkę Grażynę Dąbrowską. To między innymi dzięki niej w II połowie XX wieku Kołbielszczyzna została uznana za oddzielny mikroregion etnograficzny. Przyczyniły się do tego jej badania nad tańcem, oraz akcje dokumentacji folkloru muzycznego i kultury materialnej. Jednym z kryteriów wytyczenia granic mikroregionu etnograficznego był wtedy zasięg występowania miejscowego stroju ludowego. Ale już zasięg kultury muzycznej tego regionu wykracza znacznie poza jego etnograficzne granice.

Kapela Kołbielska z Celestynowa jest współcześnie ostatnim reprezentantem niestylizowanej muzyki tanecznej z tzw. regionu kołbielskiego, jednym z ostatnich świadków muzykanckich tradycji tych stron. W skład kapeli wchodzą: Czesław Majewski (ur. 1927) - skrzypce, Stanisław Kąkolewski (ur. 1939) harmonia trzyrzędowa Radka" oraz Andrzej Powałka (ur. 1960) bęben obręczowy. Zespół w obecnym składzie istnieje od roku 1998, reaktywowany z inicjatywy Tadeusza Korybut-Daszkiewicza, przewodniczącego Celestynowskiego Towarzystwa Kulturalnego. Do roku 2002 grał w kapeli drugi skrzypek Aleksander Kurdej (1922-2002). Kapela już w trzyosobowym składzie, w 2005 roku zdobyła II miejsce w konkursie Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym. Dwaj najbardziej doświadczeni muzycy kapeli: pan Czesław i pan Stanisław, całe życie grali po weselach i zabawach, w różnych składach i konfiguracjach, współpracując z wieloma muzykantami tych okolic i są żywą historią muzyki tych stron. Ze Stanisławem Kąkolewskim grał także jego brat, skrzypek Jan Kąkolewski.
Charakterystyczną cechą muzyki tanecznej tej części Mazowsza jest jej rozdzielność od śpiewu. Pomimo tego, że niektóre z melodii ujawniają budowę mazurkową (nr 7, 11, 12, 14, 18), do tańca nie śpiewano. Jak wskazuje Grażyna Dąbrowska w swych opracowaniach tańców z Mazowsza, występuje tu szereg oberków o drobnym, tanecznym charakterze, wśród nich typ starszy, o dwuczęściowej formie (na płycie nr 16) i wiele nowszych, przeważnie trzyczęściowych, "miejskich" oberków komponowanych (nr 1, 13, 17, 19). Śpiew na Kołbielszczyźnie występował tradycyjnie raczej pomiędzy tańcami, np. podczas wesela „za stołami", a także podczas zupełnie innych okoliczności niezwiązanych z tańcem. Forma utworu nr 8 nie jest typowa dla dawniejszej tradycji wokalnej.
Charakterystyczna jest też duża ilość tańców miejskich, głównie komponowanych polek (nr 3, 10), a także typowo miejskich tang, walczyków, fokstrotów. Te „światowe" nowości napływały na Kołbielszczyznę w postaci wydań nutowych z pobliskiej Warszawy, a także za sprawą radia i płyt patefonowych. Już przed wojną działało w regionie wielu harmonistów, do których należał wspomniany wyżej Kowalczyk z Kołbieli, biegle czytających nuty i aplikujących miejski repertuar na wieś. W repertuarze miejscowych kapel występują także liczne tańce układowe takie jak drabant, owczarek, krakowiak, grywane w przerwach pomiędzy tańcami powszechnymi. Ciekawostką jest taniec kozak, powszechnie tańczony przed wojną na weselach głownie przez mężczyzn, będący pamiątką z carskiej armii, przywiezioną na Kołbielszczyznę przez rekrutów.
Zachowała się także pamięć starodawnego określenia „taniec" vel „tuniec", określającego melodię taneczną, bez rozróżnienia na jej rodzaj (nr 11). Nazwy niektórych melodii typu mazurkowego, na przykład powiślaki (nr 12), zawiślaki (nr 1), ujawniają ich pochodzenie z Powiśla, inaczej Urzecza, graniczącego z lesistym Polesiem, zwanym inaczej Borami. Natomiast w repertuarze kapeli nie występują mazurki jako odrębny gatunek, szeroko znany dawniej w regionie.
Na płycie znajdują się także dwie stare melodie związane z obrzędem weselnym, podgrywane śpiewaczkom w przerwach podczas obrzędu oczepin (nr 2, 9).