MUZYKA OCALONA - ŁOWICKIE 1952-1959 (RE)
Wydawca: Instytut Sztuki PAN

  Pierwsze wydanie płyty ukazało się we wrześniu 2008, wydanie drugie w październiku 2009. W roku 2015 ukazało się trzecie, rozszerzone wydanie. Przygotowując album do reedycji zastosowano nowocześniejsze metody rekonstrukcji archiwaliów, a także ponownie wykonano mastering. Płyta zyskała również nową oprawę graficzną, a tekst bookletu został rozszerzony o dodatkowe informacje.

"Muzyka ocalona - Łowickie 1952-1959" - płyta prezentuje pierwsze powojenne a zarazem najstarsze z zachowanych rejestracji fonograficznych tradycyjnej muzyki regionu łowickiego. Nagrań dokonały ekipy terenowe Państwowego Instytutu Sztuki podczas ogólnopolskiej Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego (nagrania z 1952 r.) oraz studenci Muzykologii UW podczas obozu studenckiego zorganizowanego w Łowickiem i kierowanego przez Mariana Sobieskiego (nagrania z 1959 r.).

Nagrania prezentują tradycyjną muzykę regionu łowickiego sprzed okresu stylizacji. Na płycie znalazł się wybór nagrań archiwalnych tak dobrany, by ukazać różnorodność stylów wykonawczych i gatunków a zarazem ukazać historyczne brzmienie minionej już epoki muzycznej. Na krążku zaprezentowano tradycyjną muzykę instrumentalną (melodie taneczne: okrąglaki, oberki, kujawiaki, łowickie kujony a także marsze, melodie obrzędowe grane np. podczas wesela i melodie tańców-zabaw) w wykonaniu najstarszej utrwalonej w nagraniach archiwalnych generacji wiejskich skrzypków oraz harmonistów. Ci ostatni prezentują grę na rzadko już spotykanych instrumentach - harmonii dwurzędowej i trzyrzędowej.

Celowo zrezygnowano z nagrań kapel - taka bowiem forma muzykowania nadal utrzymuje się we wciąż żywej tradycji muzycznej regionu i jest dokumentowana. Ponadto nagrania skrzypków-solistów ukazały walory muzyczne dawnego stylu, bogatą ornamentykę, wariabilność w ogrywaniu melodii a nade wszystko niuanse w warstwie rytmicznej tak charakterystyczne przecież dla muzyki tego regionu.

Nagrania instrumentalne przeplatają bogaty wybór nagrań pieśni. Układ repertuaru na płycie odpowiada w pewnym sensie chronologii roku kalendarzowego i cyklu ludzkiego życia: narodziny, dzieciństwo, młodość, małżeństwo, praca, zabawa w końcu starość i śmierć. Mamy zatem pieśni dziecięce, kołysanki, pieśń sierocą, pieśni związane ze zwyczajami - szczególnie cenne nagrania wiosennych pieśni "koguciorzy". Na płycie odnajdujemy również pieśni żniwne, zalotne, miłosne. Osobną grupę repertuaru stanowią obrzędowe pieśni weselne i szczególnie bogaty zbiór przyśpiewek łowickich.

Pewnym urozmaiceniem są unikatowe rejestracje przemowy (oracji) starosty weselnego zwanego w Łowickiem "dziewosłębem" oraz fragmenty relacji o przebiegu dawnego wesela łowickiego. Cenną pozycją są przyśpiewki tzw. "chrzcinowe". Zawarty na płycie repertuar pieśniowy, utrwalony w autentycznej - a będącej obecnie w zaniku - gwarze łowickiej, uzupełniają przykłady pieśni dziadowskich i pieśni religijnych, z których jedna - rozpoczynająca płytę, jest wersją instrumentalną melodii pieśni maryjnej wykonanej przez ludowego skrzypka. Na terenie regionu łowickiego, pozostającego w historii przez wiele wieków własnością arcybiskupią i prymasowską (dobra kościelne) wytworzył się bowiem szczególny rodzaj ludowej pobożności. Płytę zamyka przemowa pogrzebowa oraz pieśń wykonywana podczas tzw. w Łowickiem "szarych nocy" - czuwania przy ciele zmarłego. Płyta jest pierwszą tego typu całościową publikacją ukazującą dźwiękowe dokumenty ludowej muzyki regionu łowickiego.
(Jacek Jackowski)