DUNAJOWI
BÓG SIĘ SZERZY. ŚLADAMI NAJSTARSZYCH KOLĘD LUBELSZCZYZNY
Wydawca: Muzeum Mitologii Słowiańskiej w Owidzu

  "Bóg się szerzy. Śladami najstarszych kolęd Lubelszczyzny" w wykonaniu grupy Dunajowi, z gościnnym udziałem pieśniarek z grupy Vatra. Przedstawione na płycie pieśni nawiązują do najstarszych pokładów polskiej kultury ludowej. Wyrażają one wiarę w magicznie sprawczą moc słowa, które wyśpiewane w rytuale sprowadza między ludzi szczęście i łaski sił duchowych. Obecna w pieśniach symbolika świata przyrody ożywionej, ciał niebieskich i zjawisk astronomicznych jest śladem dawnych wierzeń mitologicznych, wpisanych w najbardziej archaiczne elementy zimowej obrzędowości ludowej, związanej z grudniowym przesileniem słońca, czyli Szczodrymi Godami.

Płyta powstała w ramach projektu Dunajowi - śladami najstarszych pieśni Słowian. Dunajowi, to prawdziwi etno pasjonaci, poszukiwacze zapomnianych treści i nutek zagubionych pod strzechami, w zapiskach etnografów, w archiwach... Grupa zawiązała się wkrótce po zeszłorocznych Szczodrych Godach w Grodzisku Owidz. To wówczas narodził się pomysł na nagranie płyty z takimi kolędami, do jakich nie jesteśmy obecnie przyzwyczajeni (ba! nie znamy ich), a jakie niegdyś były powszechne i stanowiły naturalną konsekwencję "magicznego" postrzegania świata przez dawnych Słowian, rolników.

"Pośród nieprzebranego skarbca polskich pieśni ludowych, zimowe kolędy stanowią zbiór wyjątkowy w swym bogactwie, wielości i archaiczności. Zaprezentowane na płycie „Bóg się szerzy” pieśni pochodzą z obszarów Lubelszczyzny, Zamojszczyzny oraz okolic Biłgoraja, regionów, które w literaturze etnograficznej określa się mianem „polskiego zagłębia kolędowego”. Pieśni te odnoszą się do prastarej ludowej obrzędowości związanej z okresem zimowego przesilenia oraz szeregu zwyczajów mających na celu odrodzić w świecie moc życia, wracającą do niego wraz z odrodzonym po przesileniu Słońcem. Ludowa nazwa tego cyklu obrzędów – Gody – wiąże się z „godzeniem”, wypracowywaniem „zgody” z otaczającym światem i istotami, które w nim mieszkają i są jego gospodarzami. Z obrzędami Godów wiązały się znane po dziś dzień barwne pochody kolędników, zamaskowanych i odzianych w futra oraz słomiane powrósła młodzieńców, reprezentantów duchów przodków i istot przychodzących do świata żywych ludzi z dalekich, zaświatowych krain mitycznych. Kolędnicy przynoszą płodność, niosą wraz ze swymi pieśniami Boga, który się szerzy – święte uosobienie mocy rodzenia i niezwyciężonego życia, którego piastowanie leżało w centrum ludowej wizji świata i człowieka. Zapłatą za pieśń i dobre życzenie jest dar, który ludzie im przekazują – „kolęda”, okrągły bądź rogaty chleb, symbol pojednania i agrarnej wegetacji.
***
Pieśni nawiązują do najstarszych, sięgających przedchrześcijańskiej Słowiańszczyzny, pokładów polskiej kultury ludowej. Wyrażają one wiarę w sprawczą magicznie moc słowa, które wyśpiewane w rytuale sprowadza między ludzi szczęście i łaski sił duchowych. Obecna w pieśniach symbolika świata przyrody (jawora, jodły, Dunaju, dzików, kozy), Słońca (złoty kubek), Zorzy (wianek, złoty pierścień), ciał niebieskich i zjawisk astronomicznych (Małego Deszczu, Księżyca, Gwiazd) jest śladem dawnych wierzeń mitologicznych, wpisanych w najbardziej archaiczne elementy zimowej obrzędowości ludowej. Sposób wykonania pieśni oraz ich aranżacja instrumentalna nawiązują ściśle do ludowych technik wykonawczych oraz melodii zanotowanych przez etnografów. W założeniu swym chcielibyśmy przenieść słuchacza w daleką przeszłość, ponieść go pieśnią między obchodzących chaty kolędników, tak, aby w jak największym stopniu oddać pierwotne brzmienie ludowych kolęd zimowych związane z ich dawną funkcją rytualną. Z taką intencją składamy na Wasze ręce pierwszą płytę projektu etnomuzykologicznego Dunajowi – śladami najstarszych pieśni Słowian.”
(oprac. Mikołaj Jarmakowski)