UKRAINIAN FOLK MUSIC IN NYC 1928-32
CANARY POLKA
Wydawca: Canary Records

  "Canary Polka: Ukraińska muzyka ludowa w Nowym Jorku w latach 1928-32". Unikalne nagrania archiwalne, wydane przez Iana Nagoskiego z amerykańskiej Canary Records. Utwory pochodzą z płyt nagrywanych przez duże wytwórnie jak Columbia czy Victor, które rozpoznając rynkowy potencjał lokalnych odmian muzyki, zamawiały nagrania kierowane do poszczególnych grup etnicznych.

"Wśród ćwierć miliona Ukraińców, którzy przybyli do USA w latach 1900-1930, był młody człowiek imieniem Pawlo Humeniuk, który uczył się gry na skrzypcach przez prawie dwie dekady. Pojawiają się warianty jego nazwiska, ale dzięki badaniom podjętym w latach 70. i 80. przez Dicka Spottswooda, a następnie Victora Greene, mamy całkiem niezły obraz jego życia i niezwykłej kariery. Pawło Humeniuk urodził się w 1883 roku na Podolu, w małym miasteczku Podwołoczyska nad rzeką Zbrucz (woj. tarnopolskie), które obecnie znajduje się na zachodniej Ukrainie, na obszarze, który przez następne pół wieku kilkukrotnie zmieniał swoją przynależność państwową (Austro-Węgry, Rosja, Ukraina, Polska). Jego językami ojczystymi były ukraiński i polski.
Przyjechał do Stanów Zjednoczonych w 1908 roku w wieku 25 lat, gdzie dołączył do brata, z którym otworzył warsztat budowy i naprawy skrzypiec i założył zespół. Mieszkał i pracował na Lower East Side na Manhattanie (Nowy Jork), gdzie kulturalnym ośrodkiem Ukraińców był od pokoleń sklep z książkami i muzyką "Surma", prowadzony przez Myrona Surmacha. Według Spottswooda, Humeniuk - wówczas 31-letni ojciec trójki dzieci - przypadkowo był w sklepie pewnego dnia w 1925 roku, kiedy przyszedł przedstawiciel wytwórni Okeh i zapytał o wiejskich muzyków ukraińskich, którzy mogliby być chętni nagrywać dla wytwórni. Surmach przedstawił wytwórni Humeniuka, a datę nagrania ustalono na 8 grudnia. Cztery miesiące po tej sesji nagraniowej dla Okeh, Humeniuk rozpoczął nagrywanie dla Columbia Records.

Według Gayle Dean Wardlow, biznes płytowy w latach dwudziestych działał w oparciu o założenie, że aby przebić się na zyski, wytwórnie musiały sprzedać 500 kopii i że szukały jednego na dziesięć nagrań, które wydali, aby przynieść znaczny zysk. W tym kontekście 12-calowy dysk zatytułowany „Ukraińskie wesele” („Ukrainian Wedding”), wyprodukowany przez Humeniuka w kwietniu 1925 r., sprzedał się w ponad 100 000 egzemplarzy, co w zasadzie zapewniło mu stałą karierę nagraniową przez następne piętnaście lat i stworzyło nowy rynek dla nagrania muzyki wiejskiej wykonane przez Słowian w USA. Pekka Gronow wskazał, że podczas gdy Ukraińcy byli mniej więcej dziewiętnastą co do wielkości grupą etniczną, urodzoną za granicą w USA w 1940 r., zajmowali siódme miejsce wśród grup reprezentowanych w wydawnictwach przez Columbia Records na przestrzeni lat 1923-50. Podczas gdy w USA było około dwóch i pół miliona Polaków, wydali oni w tym okresie około 800 płyt, podczas gdy Ukraińców było mniej niż 100 tysięcy, a wydali oni 430 płyt. W pewnym sensie można to częściowo tłumaczyć sukcesem nagrania Humeniuka.
Na taką sprzedaż płyty wpływ miało kilka czynników. Z pewnością miało to związek z osobowościami Ewgena Żukowskiego i Róży Krasnowskiej, komików-aktorów-śpiewaków, którzy występowali jako gwiazdy wokalne. Kluczem była ich zdolność do projekcji poczucia radości i smutków z życia, wziętych pośród pełnej emocji chwili „ślubu”. Przedstawienia były w istocie mini-sztuką, na której naprzemiennie występowały dialogi i muzyka przez osiem minut po dwóch stronach płyty, wypełniając technologiczną lukę między inscenizacją teatralną a słuchowiskiem radiowym. To wszystko było bardzo znajome i bliskie - łzy, śmiech i taniec - nie tylko dla Ukraińców, ale także dla wielu innych imigrantów z Europy Wschodniej. Czuli się jak w domu.
Surmach powiedział później o Humeniaku: „Zrobił to jak piosenkę wiejską, ludową, naprawdę to, co grają… na wsi… bez patrzenia [na] nuty. Zwykle zamykał oczy [kiedy grał] .A kiedy nagrał ... płyty, włożyłem [je] do fonografu i ludzie [powiedzieli]: „Och, tak grają w mojej wiosce”. I przestaliby kupować. A ja nie miałem dość tych płyt ”. (Cytowane przez Victora Greene'a w A Passion for Polka: Old-Time Ethnic Music in America, University of California Press, 1992).

Po nim pojawiły się dziesiątki wariantów takich, śpiewanych "wesel". Do dziś, prawie 100 lat później, na każdym stosie płyt słowiańskich 78 rpm z lat dwudziestych i trzydziestych w dowolnej piwnicy, na strychu lub w podwórku będą znajdować się skecze z muzycznymi przerywnikami. Z dokumentacji prasowej wynika, że we wczesnych latach trzydziestych wśród Ukraińców w Pensylwanii i New Jersey popularną rozrywką były inscenizowane, „pozorowane” wesela, w wykonaniu podróżujących grup i trwające pięć godzin.
Chociaż w chwili pisania tego tekstu brakuje nam wielu materiałów biograficznych na temat Ewgena (lub Eugena) Żukowskiego (1896-1961), jest oczywiste, że nagrywał on obficie w latach 20. i 30. ponad 200 przedstawień pod własnym nazwiskiem w latach 1926-1938, oprócz partytur płyt, które wykonał z Krasnowską i Humeniukiem w tym samym okresie. Mamy trochę więcej informacji o Róży (Rozalii) Krasnowskiej, która urodziła się 16 kwietnia 1897 roku we wsi Dahowa, obecnie w centralnej Polsce i wyemigrowała w lipcu 1911 r. W 1930 r. mieszkała samotnie jako internowana na Manhattanie i przed rachunkiem ze spisu ludności przedstawiła się jako zmywarka. W swojej petycji o obywatelstwo z 1938 r. wymieniła swój zawód jako „aktorka”.

Pawło Humeniuk nagrał około 300 przedstawień pod własnym nazwiskiem (czasem w różnych formach - np. Paweł Humeniak, które miały być sprzedawane innym społecznościom słowiańskim) w latach 1925-1940, ale wykonywał też pod ich nazwiskami dziesiątki nagrań różnych śpiewaków, w tym Żukowskiego i Krasnowskiej. Wśród nich był Theodor J. Swystun (1900-1963). Nagrał w sumie 24 utwory podczas pół tuzina sesji w okresie od kwietnia 1930 do grudnia 1933. Jako prezes Towarzystwa Ukraińskiego w Filadelfii przemawiał w Sali Ukraińskiej w 1932 r., popierając postanowienia, w myśl których Liga Narodów powinna chronić zachodnich Ukraińców przed łamaniem praw obywatelskich w okresie II RP.
W nagraniach pojawiły się kwestie ukraińskiej tożsamości i nacjonalizmu. Trzyczęściowa, sześcioczęściowa seria skeczów z muzyką nagranych w grudniu 1932 r. i zamieszczona na końcu tej kolekcji została przetłumaczona na etykietach płyt jako „A Trip Back Home” i przedstawia całość wyimaginowanej trasy podróży ukraińskiego imigranta do ojczyzny, a następnie z powrotem do USA. Dosłowne tłumaczenie tytułu jest jednak bliższe „O widzeniu granicy” - czym była wówczas wschodnia Polska, a dzisiejsza zachodnia Ukraina. W tym kontekście entuzjazm dwóch ostatnich tytułów po powrocie bohatera do jego społeczności w USA jest szczególnie wzruszający.

Wszechobecność stylu Humeniuka rozprzestrzeniła się przez jego 78 lat w społeczności ukraińskiej, w tym w kanadyjskiej prowincji Alberta, częściowo dzięki jego wykorzystaniu przez tancerza i nauczyciela Wasila Awramenkę, wpływając na pokolenia słowiańskich wykonawców w Ameryce Północnej. Jego wirtuozerii nie ma sobie równych jego pozornie współczesny Michał Thomas (zawodowo nazywany Michala Thomasa lub Michael Thomas), także skrzypek wiejskiego stylu, o którym nie mamy żadnych konkretnych informacji biograficznych. Na razie wiemy tylko, że w latach 1929–1933 nagrał pod własnym nazwiskiem 13 płyt i był akompaniatorem Ewgena Żukowskiego. Mamy nadzieję, że w najbliższej przyszłości wypełnimy puste miejsce, które reprezentuje jego nazwisko. Był dobry.
Pawlo Humeniuk przestał nagrywać w 1940 roku, gdy nowy styl akordeonowo-leadowej polki stał się bardziej popularny w USA. Zmarł 24 stycznia 1965 roku w wieku 71 lat. Wiele jego nagrań zostało wznowionych na różnych płytach długogrających. Wspaniała kolekcja jego nagrań z lat 1925-27, wyprodukowanych przez jego głównego biografa Dicka Spottswooda, została wydana przez Arhoolie Records w 1992 r., A znakomity zestaw 4CD na płytach JSP wyprodukowanych przez Chrisa Kinga, zatytułowany ukraińskie i łemkowskie zespoły smyczkowe, ukazał się w 2011 r. wiele jego nagrań. Gorąco polecamy oba. Ta kolekcja ma być ich uzupełnieniem i rozszerzeniem."
(Dźwięk i tekst: Ian Nagoski)